Czym jest blackout i czy grozi on Polsce? Jak się przygotować?

Czym jest zjawisko blackout?

Blackout to całkowita przerwa w dostawie energii elektrycznej, która jest spowodowana jakimś nagłym zdarzeniem. Nie jesteśmy w stanie jej przewidzieć. Dotyczy to takich sytuacji jak poważna elektroenergetyczna awaria systemowa. Wiąże się to z poważnym zagrożeniem dla zdrowia i bezpieczeństwa ludzi.

Polskie Sieci Elektroenergetyczne zapewniają, że w przypadku awarii elektrowni lub zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną posiadamy wystarczającą rezerwę mocy i nie powinniśmy obawiać się takiej sytuacji.

Mechanizmy zapobiegające wystąpieniu blackoutu

Mechanizmy zapobiegające blackoutowi obejmują różnorodne działania, które mają na celu utrzymanie stabilności systemu energetycznego nawet w sytuacjach kryzysowych. Kluczowym narzędziem jest rynek mocy, który mobilizuje jednostki wytwórcze i odbiorców energii do wspierania systemu. Elektrownie są zobowiązane do uruchomienia dodatkowej mocy na wezwanie, a odbiorcy energii, uczestniczący w mechanizmie DSR (Demand Side Response), muszą zmniejszyć pobór prądu.

Operator Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) wykorzystuje też tzw. okresy przywołania, które przypominają uczestnikom rynku o ich zobowiązaniach, bez konieczności wprowadzania bardziej drastycznych kroków, jak stopnie zasilania (ograniczenia dostaw energii).

W ekstremalnych sytuacjach istnieje możliwość importu energii z zagranicy, choć jest to rozwiązanie ograniczone i kosztowne. Działania te pozwalają reagować na niedobory energii wywołane np. przez niską generację z OZE, spadki temperatury zwiększające zapotrzebowanie, czy serwisowe wyłączenia bloków węglowych.

Blackout - jak się przygotować na taką ewentualność?

Czy nasze sieci elektroenergetyczne są przygotowane na niespodziewane przypadki? Uszkodzenie linii przesyłowych, szczególnie napowietrznych może zdarzyć się zawsze. W takiej sytuacji to operator systemu dystrybucyjnego zajmuje się ich naprawą. Mieszkańcy mniejszych miejscowości dużo częściej doświadczają braku prądu, który mogą spowodować silne wichury lub burze. Najczęściej są to przerwy w dostawach na krótki czas i na dość małym obszarze.

Nie panikuj czasie blackoutu

W przypadku awarii sieci energetycznej najlepiej zachować spokój. Panika i nieprzemyślane działania zwiększają ryzyko wypadków. Krótkotrwałe odcięcie od prądu nie powinno być problematyczne, natomiast awaria trwająca kilka dni może wywołać poważne problemy. Warto zadbać o przygotowanie sobie kilku urządzeń i przedmiotów, które pomogą funkcjonować normalnie do czasu włączenia energii:

• powerbank, który pozwoli naładować telefon lub mniejsze sprzęty elektroniczne;
• latarka i lampka na baterie będą dużo lepszym i bezpieczniejszym rozwiązaniem niż świeczki, które mogą spowodować pożar;
• zapas baterii;
• zapałki/ zapalniczka;
• turystyczna kuchenka gazowa może się przydać osobom, które w domu korzystają z płyty indukcyjnej (warto pamiętać również o naczyniach, w których można gotować lub podgrzać wodę na ogniu);
• ciepłe koce, kołdry, ubrania lub opał do kominka, pieca lub kozy dla osób, które grzeją prądem;
• zapas wody w butelkach lub baniakach;
• żywność, która nie zepsuje się poza lodówką i będzie można ją spożyć bez użycia ciepła;
• uzupełniona apteczka (która powinna znajdować się w domu nie tylko podczas blackoutu);
• gotówka;
• notatnik i długopis;
• multitool;
• gaz pieprzowy;
• karty, gry planszowe, książki;
• radio (mogą w nim podawać informacje o aktualnej sytuacji).

Czego NIE robić podczas przerwy w dostawie prądu?

1. Nie panikuj

Warto podkreślić kilka razy, że gdy zabraknie prądu należy zachować spokój. Panika może spowodować niepotrzebny wypadek. Postaraj się zrelaksować, np. czytając książkę lub grając w karty z innymi domownikami.

2. Nie wykupuj ze sklepów dużych ilości produktów

Pandemia pokazała nam jak problematyczne może być nagłe, ogromne zapotrzebowanie na niektóre produkty. Wszyscy widzieliśmy jak z marketowych półek znikały papier toaletowy, makaron i mrożonki. Jeżeli stresuje Cię wizja braku żywności, już wcześniej przygotuj sobie zapasy jedzenia z długim terminem przydatności.

3. Nie zostawiaj zapalonych świeczek

Jeżeli korzystasz ze świeczek ZAWSZE pamiętaj o ich zgaszeniu, gdy wychodzisz z pomieszczenia lub idziesz spać. Zapalone podczas Twojej nieobecności mogą spowodować pożar.

4. Nie siedź sam/a

Brak prądu i towarzystwa może negatywnie wpłynąć na Twoje samopoczucie. Jeżeli masz możliwość spędź ten czas z rodziną lub przyjaciółmi.

5. Nie wychodź po ciemku

Awaria zasilania może skłonić ludzi do robienia niebezpiecznych rzeczy. Postaraj się nie wychodzić po zmroku. Jeżeli musisz się przemieścić weź ze sobą gaz pieprzowy i bardzo uważaj na samochody lub inne pojazdy.

Jak całkowicie odciąć się od sieci energetycznej?

Uważasz, że Polsce grozi blackout, a nasz system elektroenergetyczny nie jest przygotowany na nagłe sytuacje? Chcesz zapewnić sobie bezpieczeństwo?

Istnieje sposób na odcięcie się od sieci i zabezpieczenie przed przerwą w dostawach prądu. Wbrew powszechnemu przekonaniu, sam montaż instalacji fotowoltaicznej nie uchroni nas przed odcięciem energii elektrycznej. Większość instalacji montowanych w Polsce jest "on-grid". Oznacza to, że są one połączone z siecią przesyłową. Jakakolwiek awaria tej sieci sprawiłaby, że prąd z paneli słonecznych nie dotarłby do urządzeń w naszym domu.

Dopiero połączenie fotowoltaiki z magazynem energii stworzyłoby obieg zamknięty (off-grid)i pozwoliło na całkowitą niezależność. Nie jest to zbyt popularne rozwiązanie, ponieważ wymaga dużej inwestycji finansowej i bardzo dokładnego rozplanowania zużycia. Dobrze dobrany magazyn pozwoliłby na wykorzystanie całej energii ze słońca i zniwelowanie ryzyka braku energii.

Zapobiegaj: oszczędzaj energię!

Ograniczając zużycie paliw nie tylko zmniejszasz ryzyko pojawienia się przerwy w dostawie prądu, chronisz również środowisko naturalne. Przygotowaliśmy już artykuł pokazujący, jak możesz oszczędzać w swoim domu.

Największy blackout w Polsce

Największy blackout w Polsce miał miejsce w 2008 r. w Szczecinie. Uszkodzone zostały 2 linie, które doprowadzały prąd do miasta. Nie działała wtedy większość sklepów, nie jeździły tramwaje a zajęcia w szkołach i na uczelniach zostały odwołane.

Największe blackouty w Europie

Półwysep Iberyjski

28 kwietnia 2025 potężny blackout dotknął cały Półwysep Iberyjski – Hiszpanię, Portugalię oraz fragmenty południowo-zachodniej Francji​. Był to największy kryzys energetyczny w historii Hiszpanii, pozbawiając prądu dziesiątki milionów ludzi​. Przyczyna awarii pozostaje badana; nie stwierdzono oznak cyberataku (wcześniej branych pod uwagę), a operatorzy sugerowali rzadkie zjawisko atmosferyczne jako możliwy impuls zdarzenia​. Blackout sparaliżował transport – wstrzymano wszystkie pociągi w Hiszpanii, dochodziło do awarii sygnalizacji i utrudnień na lotniskach​. Przywracanie zasilania przebiegało etapami – około połowy odbiorców odzyskało prąd do wieczora, ~80% do godz. 3 nad ranem następnego dnia​, choć pełna stabilizacja sieci zajęła kilka dni​.

Wielka Brytania

9 sierpnia 2019 doszło do największej awarii zasilania w Wielkiej Brytanii od ponad dekady​. Usterka sieci spowodowała automatyczne odłączenie dostaw prądu do ponad miliona odbiorców na terenie Anglii i Walii​. Bezpośrednią przyczyną blackoutu było uderzenie pioruna w linię przesyłową i niemal jednoczesne wyłączenie dwóch elektrowni (gazowej oraz wiatrowej), co doprowadziło do spadku częstotliwości i utraty stabilności sieci​. Przerwa w dostawie trwała relatywnie krótko – większość zasilania przywrócono w ciągu kilkudziesięciu minut, lecz awaria zdążyła wywołać poważne zakłócenia komunikacyjne (unieruchomione pociągi, sygnalizacja świetlna) podczas popołudniowego szczytu​.

Turcja

31 marca 2015 ogromny blackout objął niemal całą Turcję, wyłączając zasilanie w 49 z 81 prowincji kraju – od zachodniej granicy po regiony na wschodzie​. Awaria rozpoczęła się ok. godz. 10:36 i ustąpiła dopiero po około 8 godzinach​. Przyczyną był kaskadowy zanik częstotliwości w systemie po przeciążeniu linii przesyłowej (wyłączonej czasowo w ramach prac serwisowych), co rozdzieliło turecką sieć od systemu europejskiego i spowodowało jej załamanie​. W wyniku blackoutu stanęły pociągi i metro, utknęły windy, a sygnalizacje świetlne zgasły – sparaliżowany został ruch miejski m.in. w Ankarze, Stambule i Izmirze​. Rząd początkowo nie wykluczał cyberataku lub sabotażu, jednak ostateczny raport wskazał na błąd techniczny i przeciążenie sieci jako źródło awarii​.

Holandia (Noord Holland)

27 marca 2015 awaria w stacji przesyłowej w regionie Amsterdamu spowodowała rozległy blackout w północnej Holandii (prowincja Noord Holland)​. Bez prądu pozostawało około milion gospodarstw domowych (szacunkowo 2–3 miliony ludzi) przez co najmniej godzinę​. W Amsterdamie wstrzymano ruch na lotnisku Schiphol, unieruchomione zostały też pociągi i tramwaje (część pasażerów utknęła na trasie)​. Zasilanie zaczęto przywracać stopniowo jeszcze tego samego dnia, a pełną dostawę prądu w regionie odzyskano po kilku godzinach​.

‍